Ο Οίκος των Μελισσηνών
(επίσης: Μελισσινών)
Ένας από τους αρχαιότερους αρχοντικόυς οίκους της Ανατολικής Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) αυτοκρατορίας, συγγενής πολλών Ανατολικο-Ρωμαϊκών και δυτικοευρωπαϊκών βασιλικών οίκων
Αυτοκρατορικές διασυνδέσεις
Μιχαήλ Μελισσηνός
Ο ισχυρός πατρίκιος, Μιχαήλ Μελισσηνός – δομέστιχος του Ανατολικού Θεματος και συγγενής του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ε’ (741-775), ήταν το πρώτο καταγεγραμμένο μέλος του ευγενούς οίκου των Μελισσηνών. Ο Μιχαήλ νυμφέυτηκε την αδερφή της Ευδοκίας, συζύγου του Κωνσταντίνου Ε’. Είχαν έναν γιο, τον Θεόδωρο Κασιτέρα Μελισσηνό, που έγινε Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης, από το 815 έως το 821.
Οι ιστορικές πηγές, του 9ου αιώνα αναφέρουν άλλον ένα Μιχαήλ Μελισσινό, συγγενή του αυτοκράτορα Μιχαήλ Α’ Ρανγκαβέ (811-813). Ο αυτοκράτορας, ήταν Μελισσινός, από την πλευρά της μητέρας του, Μαρίας.
Μιχαήλ 1ος Ραγκαβές – Μελισσηνός
Ο Μιχαήλ 1ος ήταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου από το 811 έως 813. Ήταν γιος του άρχοντα και Μεγάλου Δρουγγαρίου, Θεοφύλακτου Ραγκαβέ και της αρχόντισας Μαρίας Μελισσηνής.
Αγιότητα
Ο γόνος της οικογένειας των Μελισσηνών, δούκας της Κωλωνίας, στην Καπαδοκία, Κάλλιστος Μελισσηνός, τον 9ο αιώνα, οδήγησε Ανατολικο-Ρωμαϊκά στρατεύματα, εναντίον του al-Mutasim, 37ου και τελευταίου χαλίφη του Χαλιφάτου των Αββασιδών. Κατόπιν όμως συνωμοσίας Παυλικανών στρατιωτών του, συνελήφθη από τους άραβες και εκτελέστηκε, μαζί με άλλους σαράντα έναν Ανατολικο-Ρωμαίους ευγενείς, συληφθέντες στην Άλωση του Αμορίου του 842. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τους έκανε όλους αγίους, γιατί πολέμησαν και πέθαναν για την ορθοδοξία και η μνήμη τους γορτάζεται την 6η Μαρτίου, κάθε έτους.
Χρήμα & Δύναμη
Από τον 9οέως τον 11ο αιώνα, μέλη της οικογένειας των Μελισσηνών έδρασαν κυρίως σαν άρχοντες διαφόρων περιοχών, σε όλη την αυτοκρατορία, καθώς και σαν στρατηγοί και πολέμαρχοι.
Αυτοκράτορας για ένα χρόνο
Τον 11ο αιώνα, ο πατρίκιος, Νικηφόρος Μελισσηνός εισέβαλε στην Κωνσταντινούπολη, με το στρατό του και στέφθηκε αυτοκράτορας. Μετά από ένα χρόνο εντάσεων και σκληρών διαπραγματεύσεων, αρκέστηκε στον τίτλο του Καίσαρα, πολλά χρυσά νομίσματα και τεράστιες εκτάσεις γης και παρέδωσε το αυτοκρατορικό στέμμα στον γαμπρό του, Αλέξιο Α Κομνηνό. Στον Αλέξιο 10 Κομνηνό άρεσαν περισσότερο τα αυτοκρατορικά μεγαλία και οι δόξες από τον πιό πρακτικό Μελισσινό.
Το Κρητικό παρακλάδι του οίκου των Μελισσηνών
Ο Πάτρικιος Ανδρέας Μελισσηνός και έντεκα άλλοι Ανατολικο-Ρωμαίοι ευγενείς εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη για να την προστατεύσουν, από ξένους εισβολείς, καθώς και για να διατηρήσουν την ειρήνη και την τάξη, στο νησί. Ο Ανδρέας Μελισσινός έγινε έτσι ο ιδρυτής του κρητικού κλάδου της οικογένειας.
Περισσότερη δύναμη & χρήμα
Από τον 11ο έως τον 13ο αιώνα. Μέλη της οικογένειας ήταν σημαντικοί γαιοκτήμονες και διοικητές περιοχών.
Απόδραση από την Κρήτη
Το 1669, μετά τον Μεγάλο Κρητικό Πόλεμο εναντίων των οθωμανικών δυνάμεων, ορισμένα μέλη του κρητικού κλάδου έφυγαν από την Κρήτη για άλλα μέρη στην Ελλάδα, ώστε να συνεχίσουν τον αγώνα με άλλα μέσα. Ο Σανδαλοποιός Ποιητής της Αθήνας προέρχεται από αυτό, το Κρητικό παρακλάδι, του οίκου των Μελισσινών, που κατέφυγε αρχικά στην Τήνο κι από εκεί στην Αθήνα, τον 19ο αιώνα.
Ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης
Στις 25 Ιουλίου 1261, ο νεαρός αρχηγέτης του Ανατολικού-Ρωμαϊκού Στρατού, Αλέξιος Μελισσηνός-Κομνηνός-Στρατηγόπουλος (γεννημένος το 1230), γιος του πατρικίου Θεοδόσιου Μελισσηνού και της Μαρίας Κομνηνής-Παλαιολογίνας, ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη και απομάκρυνε τις λατινικές δυνάμεις κατοχής . Στη συνέχεια παρέδωσε το θρόνο στον συγγενή του και αυτοκράτορα Μιχαήλ VIII Παλαιολόγο.
Το Δουκάτο των Αθηνών
Τον 15ο αι. (1404-1435) η Μαρία η Μελισσηνή (Μελισσινή), κόρη του σεβαστοκράτορα Λέοντα Μελισσινού και χήρα του Φλωρεντινού δούκα Αντωνίου Ι Acciaiuoli γίνεται δούκισσα των Αθηνών και κυβερνά από την Ακρόπολη της Αθήνας, όπου ήταν το δουκικό παλάτι της!
Μελισσηνοί στον θρόνο του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης
Ο Θεόδοτος Α΄ ο Κασσιτεράς – Μελισσηνός
Ο Θεόδοτος ανέβηκε στον Πατριαρχικό Θρόνο της Κωνσταντινούπολης το 815, κατόπιν ενεργειών του Αυτοκράτορα Λέοντα Ε΄ του Αρμένιου, με σκοπό να αναβιώσει την εικονομαχία.
Αυτός συγκάλεσε Σύνοδο, που ακύρωσε τις αποφάσεις της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου υπέρ των εικονόφιλων κι άρχισε μιά ελαφρότερης μορφής εικονομαχία.
Ο Γρηγόριος Μελισσηνός-Στρατηγόπουλος
Ο Γρηγόριος, ο επονομαζόμενος Μαμμής ή Μάμμας, από τον οίκο των Μελισσηνών της Κρήτης, έγινε πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης, το 1443, αλλά το 1450 λόγω πιέσεων των ανθενωτικών, όπως ο Ιωάννης Ευγενικός, εγκατέλειψε τον Πατριαρχικό Θρόνο. Τον Αύγουστο του 1451 κατέφυγε στη Ρώμη, όπου πέθανε το 1459. Η Καθολική Εκκλησία τον τίμησε ως άγιο και θαυματουργό.
Εξέγερση εναντίον των Οθωμανών
Το 1572, ο Μακάριος Μελισσινός, αρχιεπίσκοπος Επιδαύρου ηγείται εξέγερσης εναντίον των οθωμανών ηγεμόνων της Ελλάδας.
Ο ρώσικος σύνδεσμος
Οι τρείς εξέχοντες απόγονοι του οίκου των Μελισσινών της Ρωσίας:
Πιότρ Μελισσίνο
Ο Πιότρ Μελισσίνο (Пётр Иванович Мелиссино, 1726 – 1797) Έλληνας στρατηγός του πυροβολικού της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, κι ο πρώτος που κατέλαβε αυτό το στρατιωτικό αξίωμα, στο Ρώσικο πυροβολικό.
Γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1726 κι ήταν γιος Έλληνα γιατρού, από τον κλάδο των Μελισσηνών της Βενετίας, που εγκαταστάθηκε στη Ρωσία την εποχή του Πέτρου του Μεγάλου κι έγινε Αντιπρόεδρος της Ιατρικής Υπηρεσίας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
Το 1740 ο Πιότρ Μελισσίνο μπήκε στην Στρατιωτική Σχολή της Αγίας Πετρούπολης κι έκτοτε ακολούθησε στρατιωτική καριέρα.
Τιμήθηκε με το παράσημο του Τάγματος του Αγίου Γεωργίου Γ΄ Τάξεως και με το παράσημο του Τάγματος της Αγίας Άννας και ήταν φήμησμένος πυροβολητής της εποχής του.
Το 1782, έγινε στρατηγός κι ένα χρόνο μετά διευθυντής της Στρατιωτικής Σχολής Μηχανικού και Πυροβολικού του Μοζάισκ. Υπηρέτησε επίσης ως ανώτερο στέλεχος του Στρατιωτικού Διοικητικού Συμβουλίου του κράτους και το 1789 έλαβε το παράσημο του Αγ. Αλεξάνδρου Νιέφσκι.
Την εποχή του αυτοκράτορα Παύλου A΄, έγινε Γενικός επιθεωρητής πυροβολικού και Ιππότης του Τάγματος του Αγίου Ανδρέα.
Λίγες μέρες πριν το θάνατό του, η Αικατερίνη Β΄ του απένειμε το παράσημο της Τάξης του Αγίου Πρίγκηπος Βλαδιμήρου. Έφυγε από την ζωή τον Δεκέμβριο του 1797.
Γιος του ήταν ο Αλέξης Μελισσηνός, 1759-1813, Ρώσος στρατιωτικός της εποχής των Ναπολεόντειων Πολέμων, Υποστράτηγος του Ιππικού.
Αλεξέι Μελισσίνο
Ο Αλεξέι Μελισσίνο, υπήρξε Ρώσος ευγενής και υποστράτηγος του Αυτοκρατορικού Στρατού. Πατέρας του ήταν ο Πιότρ Μελισσίνο, ο πρώτος στρατηγός του Ρωσικού Πυροβολικού.
Καταγόταν από τον κλάδο των Μελισσινών της Κωνσταντινούπολης, μέλη της οποίας εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη, από όπου, κάποιοι αργότερα πήγαν στην Κεφαλληνία και κατόπιν Βενετία.
Από τους Μελισσινούς της Βενετίας κάποια μέλη, τον 18ου αιώνα, πήγαν κι εγκαταστάθηκαν στην Ρωσία, όπως ο παππούς του Αλεξέι.
Κατά την διάρκεια του βίου του έλαβε μέρος σε πλήθος μαχών. Ξεχώρισε γιά την εξυπνάδα και το τεράστιο θάρος του και τιμήθηκε με το παράσημο του Τάγματος του Αγίου Γεωργίου Δ΄ Τάξεως και με το παράσημο του Τάγματος της Αγίας Άννας. Αργότερα του απονεμήθηκε και χρυσό σπαθί με διαμάντια και την επιγραφή: “Λόγω Ανδρείας”.
Στην τελευταία μάχη, της στρατιωτικής ζωής του, αυτή της Δρέσδης, ο Μελισσηνός όρμησε, παράτολμα, με σώμα ουσάρων, των οποίων ηγείτο σε γαλλικό σώμα φρουρών, το διέσπασε ο ίδιος, αλλά δέχθηκε τρεις σφαίρες και πέθανε ενδόξως. Ενταφιάσθηκε στο Κουλμ.
Ιβάν Ιβάνοβιτς Μελισσίνο
Ο Ιβάν Ιβάνοβιτς Μελισσίνο, έτυχε στρατιωτικής εκπαίδεσης κι αποφοίτησε το 1717. Εισήλθε στην αυτοκρατορική δημόσια διοίκηση με το βαθμό του υπολοχαγού.
Το 1745, ήταν μέλος της επιτροπής του πρώτου μουσείου της Ρωσίας που ιδρύθηκε από τον Πέτρο I και της βιβλιοθήκης της Ακαδημίας Επιστημών.
Το 1757, διορίστηκε Διευθυντής του Πανεπιστημίου της Μόσχας κι ως διευθυντής, μερίμνησε για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού προγραμματος, την επίβλεψη της κατ ‘οίκον εκπαίδευσης και την πιστοποίηση ξένων εκπαιδευτικών. Ξεκίνησε επίσης τις τακτικές συναντήσεις των διαφόρων λογοτεχνικών εταιρειών στο πανεπιστήμιο.
Το 1766. Ο Ιβάν Ιβάνοβιτς ξεκίνησε μια κίνηση για την εκκοσμίκευση των εδαφών της Εκκλησίας στη νότια Ρωσία με σκοπό την κατανομή των εσόδων των μοναστηριών στις ανάγκες του κοσμικού κληρικού. Όταν το 1768, απολύθηκε από αυό το αξίωμα, δορίστηκε διευθυντής του ορφανοτροφείου της Μόσχας. Το 1771, επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας, ως επιμελητής, όπου ίδρυσε ένα οικοτροφείο και μια σειρά από λογοτεχνικές και πολιτιστικές κοινωνίες. Έγινε μέλος της Ακαδημίας της Ρωσίας το 1783. Ο Ιβάν Ιβάνοβιτς πέθανε στις 23 Μαρτίου 1795.
Δομίνικος Θεοτοκόπουλος – Μελισσηνός
Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, και στοιχεία του τόπου της γέννησής του, ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος, γνωστός και ως El Greco, ήταν γόνος του αρχοντικού οίκου των Μελισσηνών της Κωνσταντινούπολης. Μερικοί αποδίδουν σε αυτό το γεγονός, τον τρόπο με τον οποίο έγινε δεκτός από ανώτατους αξιωματούχους και αριστοκράτες, στη Δυτική Ευρώπη – όχι ως φτωχός αγωνιζόμενος καλλιτέχνης αλλά ως άνθρωπος ευγενούς καταγωγής.
Η οικογένειά του εγκατέλειψε την συνεχώς μαχόμενη και πολιορκούμενη Κωνσταντινούπολη, η οποία αντιμετώπιζε μιά άμεση οθωμανική εισβολή και βρήκε καταφύγιο, στο Φόδελε – τμήμα του φέουδου των συγγενών τους, των Μελισσηνών της Κρήτης.
Στον τόπο όπου εγκαταστάθηκαν, υπάρχει ακόμη το περίφημο εκκλησάκι της «Κοίμησης της Θεοτόκου» που χτίστηκε από τον άρχοντα Μιχαήλ Μελισσηνό και τη σύζυγό του Ειρήνη, το 1323.
Λένε ότι αυτά τα μέλη, του κλάδου των Μελισσηνών της Κωνσταντινούπολης, πήραν το κρητικό επώνυμό, Θεοτόκης – κι αργότερα, Θεοτοκόπουλος (γιος του Θεοτόκη) – επειδή ζούσαν δίπλα στην προαναφερθείσα εκκλησία της Θεοτόκου.
Πιστεύεται ότι ο πατέρας του, Γεώργιος Θεοτοκόπουλος, πλούσιος έμπορος, που κατείχε και το αξίωμα του φοροειπράκτορα, είχε ήδη μετακομίσει με την οικογένεια του στο Ηράκλειο, όταν γεννήθηκε ο Ντομένικος, το 1451.